Suche igłowanie w fizjoterapii: na czym polega i kiedy warto je stosować?

Jak działa suche igłowanie?

Skuteczność tej metody tkwi w wywoływaniu złożonych reakcji fizjologicznych, zarówno w miejscu wkłucia, jak i w całym organizmie. Wprowadzenie igły w punkt spustowy rozpoczyna procesy, które łagodzą ból i pomagają tkance wrócić do normy. Kluczowym momentem jest tak zwana lokalna odpowiedź skurczowa (LTR) – gwałtowny, niezależny od woli skurcz mięśnia.^[7] Jeśli do niego dojdzie, terapeuta wie, że trafił w sedno problemu. Efektem jest niemal natychmiastowe rozluźnienie nadmiernie napiętych włókien.^[8]

Mechaniczna stymulacja igłą wpływa też na chemię w tkankach. W punkcie spustowym często brakuje tlenu i gromadzą się substancje prozapalne, które podrażniają receptory bólowe.^[12] Nakłucie i wywołanie LTR pomagają „wypłukać” te substancje, przywrócić prawidłowe pH i poprawić krążenie krwi, co przerywa błędne koło bólu i napięcia.^{[7, 9]}

A jak to wygląda z perspektywy układu nerwowego? Działanie suchego igłowania można wyjaśnić za pomocą teorii bramki kontrolnej. Bodziec z igły, podróżując grubymi włóknami nerwowymi, niejako „zamyka furtkę” dla wolniej płynących informacji bólowych na poziomie rdzenia kręgowego.^[7] Co więcej, stymulacja aktywuje naturalne mechanizmy przeciwbólowe organizmu, prowadząc do uwolnienia endorfin, serotoniny i noradrenaliny.^[7]

Główne techniki i narzędzia

W praktyce fizjoterapeuci dobierają technikę suchego igłowania do konkretnego problemu i jego lokalizacji. Podstawowy wybór dotyczy głębokości nakłucia. Igłowanie powierzchowne (SDN) polega na wprowadzeniu igły na głębokość 5-10 mm w tkankę podskórną, tuż nad punktem spustowym.^[9] Ma to na celu stymulację receptorów w skórze i modulację bólu na poziomie rdzenia. Jest to podejście łagodniejsze i bezpieczniejsze dla pacjenta.^[14]

Z kolei igłowanie głębokie (DDN) celuje bezpośrednio w punkt spustowy, aby mechanicznie „zresetować” tkankę i wywołać wspomnianą lokalną odpowiedź skurczową.^[9] Choć badania sugerują, że może być ono skuteczniejsze w walce z bólem, często wiąże się z większym dyskomfortem.^[14] Techniki różnią się też sposobem poruszania igłą. Tłokowanie (pistoning) to seria szybkich, krótkich ruchów,^[11] a rotacja (winding) polega na obracaniu igłą, co powoduje „nawinięcie” się na nią powięzi i silniejszą stymulację.^[8]

Do zabiegu używa się sterylnych, jednorazowych igieł filiformnych, czyli nitkowatych. Są one lite i elastyczne, a ich stożkowata końcówka delikatnie rozsuwa włókna tkankowe, zamiast je przecinać.^[15] Długość i grubość igły dobiera się indywidualnie do budowy ciała pacjenta i głębokości mięśnia.

Czym suche igłowanie różni się od akupunktury?

Choć obie metody wykorzystują igły, ich filozofia jest zupełnie inna. Suche igłowanie to podejście czysto biomedyczne, zakorzenione w anatomii i neurofizjologii.^{[3, 12]} Fizjoterapeuta, opierając się na badaniu i palpacji, szuka konkretnych, namacalnych problemów w tkankach – punktów spustowych – i to właśnie one są celem terapii.

Akupunktura natomiast wywodzi się z Tradycyjnej Medycyny Chińskiej, gdzie kluczową rolę odgrywa energia życiowa Qi, krążąca w ciele wzdłuż specjalnych kanałów, czyli meridianów.^[12] Ból postrzegany jest jako wynik zablokowania przepływu tej energii. Akupunkturzysta, po postawieniu diagnozy (np. na podstawie badania pulsu czy wyglądu języka), wybiera odpowiednie punkty na meridianach, które mogą być zlokalizowane daleko od bolącego miejsca.

Różnice widać też w samej technice. W suchym igłowaniu często dynamicznie porusza się igłą, aby wywołać skurcz.^[18] W akupunkturze igły zazwyczaj pozostawia się w ciele na 15-30 minut, oczekując na odczucie zwane „De-qi”, które pacjenci opisują jako mrowienie lub rozpieranie. Co ciekawe, mimo tych różnic, okazało się, że lokalizacja wielu punktów spustowych pokrywa się z tradycyjnymi punktami akupunkturowymi.^[6]

Skuteczność w leczeniu bólu

Dowody naukowe o niskiej i umiarkowanej jakości wskazują, że suche igłowanie może skutecznie zmniejszać ból w krótkim okresie. Metaanalizy potwierdzają jego efektywność w przypadku dolegliwości szyi i dolnej części pleców, szczególnie w połączeniu z innymi metodami, takimi jak ćwiczenia.^[20] Może być również cennym uzupełnieniem fizjoterapii przy bólach głowy, zarówno napięciowych, jak i tych pochodzących od kręgosłupa szyjnego.^[23]

W przypadku problemów z kończynami, jak na przykład łokieć tenisisty, suche igłowanie przynosi znaczną ulgę, zmniejsza niepełnosprawność i poprawia siłę chwytu.^[21] Dobre rezultaty obserwuje się także w zespole bólowym rzepkowo-udowym – połączenie tej metody z programem ćwiczeń daje znacznie lepsze efekty niż same ćwiczenia.^[24]

Skuteczność metody głównie w krótkim terminie wskazuje na jej prawdziwą rolę. Można ją postrzegać jako interwencję „resetującą”, która przerywa błędne koło bólu i napięcia. Nie usuwa jednak pierwotnej przyczyny problemu, takiej jak wady postawy czy nieprawidłowe wzorce ruchowe. Jej największą zaletą jest stworzenie „okna terapeutycznego”.^[22] Szybka ulga w bólu i poprawa ruchomości tworzą idealne warunki do wprowadzenia terapii manualnej czy treningu medycznego, które są kluczowe dla długotrwałego sukcesu.

Bezpieczeństwo i przebieg terapii z perspektywy pacjenta

Jeśli zabieg wykonuje odpowiednio przeszkolony specjalista, który doskonale zna anatomię, suche igłowanie jest procedurą bezpieczną.^[25] Większość skutków ubocznych jest łagodna i mija sama. Najczęściej pacjenci odczuwają bolesność w miejscu nakłucia, podobną do „zakwasów”, która może trwać od 24 do 72 godzin.^[1] Czasem pojawiają się też niewielkie krwawienia lub siniaki.^[12]

Poważne powikłania zdarzają się niezwykle rzadko i prawie zawsze są wynikiem błędu terapeuty.^[27] Najczęściej opisywanym problemem jest odma opłucnowa, która może wystąpić przy nakłuwaniu mięśni w okolicy klatki piersiowej.^[27] Ryzyko to można jednak zminimalizować dzięki prawidłowej technice.^[27] Inne rzadkie komplikacje, takie jak infekcje czy uszkodzenie nerwów, praktycznie nie występują, jeśli używa się sterylnych igieł i precyzyjnie wykonuje zabieg.^{[17, 27]}

Wskazania i przeciwwskazania

Suche igłowanie stosuje się głównie przy dolegliwościach bólowych i dysfunkcjach, w których główną rolę odgrywają punkty spustowe. Są to między innymi bóle kręgosłupa, napięciowe bóle głowy, problemy ze ścięgnami (łokieć tenisisty, kolano biegacza), zespół mięśnia gruszkowatego czy ograniczenia ruchomości po urazach.^{[19, 30]}

Istnieją jednak pewne przeciwwskazania. Bezwzględnie nie wykonuje się zabiegu u osób z fobią igłową, bez ich zgody, w miejscach z infekcją skórną oraz u pacjentów z zaburzeniami krzepnięcia krwi.^{[9, 13]} Ostrożność należy zachować w przypadku ciąży, aktywnej choroby nowotworowej, padaczki, zaawansowanej cukrzycy oraz u osób przyjmujących leki przeciwzakrzepowe.^{[5, 26, 29]}

Jak wygląda wizyta u fizjoterapeuty?

Przed zabiegiem warto założyć luźne ubranie i zjeść lekki posiłek.^{[5, 10]} Koniecznie poinformuj terapeutę o wszystkich swoich schorzeniach i przyjmowanych lekach.^[10] Wizyta zaczyna się od wywiadu i badania, które pozwalają zlokalizować punkty spustowe. Następnie pacjent kładzie się w wygodnej pozycji, a skóra w miejscu zabiegu jest dezynfekowana.

Samo przebicie skóry igłą jest zazwyczaj bezbolesne.^[28] Dopiero gdy igła dotrze do punktu spustowego, można poczuć głęboki, tępy ból, rozpieranie lub nawet odtworzenie znajomych dolegliwości. To dobry znak – świadczy o tym, że stymulacja jest skuteczna.^[10] Po zabiegu przez 24-48 godzin lepiej unikać intensywnego wysiłku.^[10] W razie bolesności pomocne może być delikatne rozciąganie lub zimne okłady.^[13]

Status prawny i przyszłość metody

Sytuacja prawna suchego igłowania w Polsce nie jest do końca jasna.^[31] Ustawa o zawodzie fizjoterapeuty nie wspomina wprost o tej procedurze, więc fizjoterapeuci wykonują ją na podstawie umiejętności zdobytych na specjalistycznych kursach podyplomowych.^[31] Krajowa Izba Fizjoterapeutów pracuje nad tym, aby formalnie uregulować tę kwestię.^[31] Na świecie przepisy są różne – od precyzyjnych wytycznych w Australii po niejednolity status w USA.^{[16, 32]}

Co przyniesie przyszłość? Najważniejszym kierunkiem rozwoju wydaje się połączenie suchego igłowania z obrazowaniem USG w czasie rzeczywistym. Dzięki ultrasonografii terapeuta może precyzyjnie zobaczyć, gdzie wprowadza igłę, co znacznie zwiększa precyzję i bezpieczeństwo zabiegu.^{[25, 33]} Możliwość ominięcia wrażliwych struktur, takich jak opłucna czy duże naczynia krwionośne, drastycznie zmniejsza ryzyko powikłań. Wykorzystanie USG może przekształcić suche igłowanie w zaawansowaną interwencję medyczną i być kluczowym argumentem w dyskusjach o jego formalnym statusie.

Bibliografia

1. Suche igłowanie – skuteczna walka z bólem – Rehasport, https://www.rehasport.pl/metody-leczenia/suche-iglowanie-skuteczna-walka-z-bolem,5360,n,4618
2. Innowacyjne metody fizjoterapii: Suche igłowanie i jego zastosowanie, https://skowronmed.pl/innowacyjne-metody-fizjoterapii-suche-iglowanie-i-jego-zastosowanie/
3. Czy suche igłowanie jest bezpieczne? Analiza korzyści i ryzyka – VillaMedica, https://www.villamedica.pl/wysokospecjalistyczne/czy-suche-iglowanie-jest-bezpieczne-analiza-korzysci-i-ryzyka/
4. Suche igłowanie. Wskazania i przeciwwskazania do igłoterapii – Open Medical, https://openmedical.pl/suche-iglowanie-co-to-jest-wskazania-i-przeciwwskazania/
5. Suche igłowanie – wszystko co powinieneś wiedzieć jako pacjent | fizjoterapeuta tłumaczy, https://yellowsport.pl/blog/suche-iglowanie-kompedium-wiedzy
6. Acupuncture — Dry Needling, What is it? – Sports Medicine Institute, https://smiweb.org/newsletter/acupuncture-dry-needling-what-is-it/
7. Effectiveness of Dry Needling for Upper-Quarter Myofascial Pain: A Systematic Review and Meta-analysis | Journal of Orthopaedic & Sports Physical Therapy, https://www.jospt.org/doi/10.2519/jospt.2013.4668
8. Dry Needling by the Physical Therapist in the Medical Model, https://www.ttuhsc.edu/medicine/family/documents/DryNeedlingIntegrativeMedicineSymposium2019.pdf
9. Dry Needling: A Clinical Commentary | Published in International Journal of Sports Physical Therapy, https://ijspt.scholasticahq.com/article/35693-dry-needling-a-clinical-commentary
10. Suche igłowanie (dry needling) – Kompletny przewodnik – Dentalic …, https://www.zduny6.pl/blog/suche-iglowanie-dry-needling-kompletny-przewodnik
11. Dry Needling: A Modality to Treat Trigger Points | IAOM-US, https://iaom-us.com/dry-needling-a-modality-to-treat-trigger-points/
12. Odkrywanie nauki stojącej za suchym igłowaniem – przegląd, https://www.physiotutors.com/pl/exploring-the-science-behind-dry-needling-a-comprehensive-overview/
13. Suche igłowanie, akupunktura i dry needling – FIZJO Szymon Paszek, https://fizjoszymon.pl/suche-iglowanie/
14. Superficial versus Deep Dry Needling – ResearchGate, https://www.researchgate.net/publication/11171867_Superficial_versus_Deep_Dry_Needling
15. Dry neeDling, http://www.norrishealth.co.uk/wp-content/uploads/2019/09/Dry-Needling-C.-Norris-Co-Kinetic.pdf
16. (PDF) Dry Needling versus Acupuncture: The Ongoing Debate, https://www.researchgate.net/publication/283546295_Dry_Needling_versus_Acupuncture_The_Ongoing_Debate
17. Dry needling vs. acupuncture: Benefits and uses, https://www.medicalnewstoday.com/articles/321989
18. ACUPUNCTURE AND DRY NEEDLING, A FUSION OF HORIZONS …, https://world.physio/congress-proceeding/acupuncture-and-dry-needling-fusion-horizons
19. Suche igłowanie – ustal wizytę u fizjoterapeuty! – enel-med, https://enel.pl/rehabilitacja/usluga/suche-iglowanie/
20. Effectiveness of Dry Needling for Myofascial Trigger Points … – MDPI, https://www.mdpi.com/2077-0383/9/10/3300
21. Effects of trigger point dry needling on lateral epicondylalgia of …, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32576044/
22. Efficacy of Dry Needling for Chronic Low Back Pain: A Systematic …, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36399082/
23. (PDF) Evidence for the use of dry needling and physiotherapy in the …, https://www.researchgate.net/publication/260760185_Evidence_for_the_use_of_dry_needling_and_physiotherapy_in_the_management_of_cervicogenic_or_tension-type_headache_A_systematic_review
24. Therapeutic effects of dry needling for patellofemoral pain syndrome …, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/39837157/
25. Igłoterapia sucha – bezpieczeństwo stosowania dry needling przez fizjoterapeutów!, https://fizjomaster.com/igloterapia-sucha-bezpieczenstwo-stosowania-dry-needling/
26. Igłoterapia w rehabilitacji – jakie choroby i schorzenia można leczyć tą metodą?, https://fizjointouch.pl/igloterapia-w-rehabilitacji-jakie-choroby-i-schorzenia-mozna-leczyc-ta-metoda/
27. Dry Needling in Physical Therapy Practice: Adverse Events Part 2 …, https://www.orthopt.org/uploads/Dry_Needling_in_Physical_Therapy_Practice.pdf
28. Czym jest igłoterapia sucha – przebieg, zalety i przeciwwskazania – PROBALANS, https://pro-balans.pl/czym-jest-igloterapia-sucha-przebieg-zalety-i-przeciwwskazania-probalans/
29. Sucha igłoterapia – jej zalety i wskazania – Centrum Medyczne ZDROWIE, https://cm-zdrowie.pl/sucha-igloterapia-jej-zalety-i-wskazania/
30. Suche igłowanie – wskazania ORTOSOVA Centrum Medyczne, https://ortosova.pl/aktualnosci/suche-iglowanie-wskazania/
31. Czy fizjoterapeuci mogą wykonywać suche igłowanie? -, https://prawowgabineciefizjoterapeuty.pl/czy-fizjoterapeuci-moga-wykonywac-suche-iglowanie/
32. Dry Needling | ASC – Australian Sports Commission, https://www.ausport.gov.au/ais/position_statements/best_practice_content/dry_needling
33. Ultrasound-Guided Dry Needling: Enhancing Precision and … – Clarius, https://clarius.com/webinar/ultrasound-guided-dry-needling-enhancing-precision-and-outcomes/