Rehabilitacja po operacji cieśni nadgarstka

Czym jest chirurgiczne leczenie cieśni nadgarstka?

Zabieg chirurgiczny ma na celu dekompresję, czyli stworzenie większej przestrzeni dla nerwu pośrodkowego w kanale nadgarstka.^[1] Lekarz osiąga to poprzez przecięcie więzadła poprzecznego, co bezpośrednio likwiduje przyczynę dolegliwości. Istnieją dwie główne techniki operacyjne. Pierwsza, metoda otwarta (Open CTR), wymaga większego nacięcia, co może skutkować dłuższym unieruchomieniem ręki i opóźnieniem startu rehabilitacji o jeden do trzech tygodni.^[2] Alternatywą są metody małoinwazyjne, takie jak endoskopowa (Endoscopic CTR) czy przeprowadzana pod kontrolą USG.^[1] Dzięki mniejszej ranie, pacjenci często szybciej wracają do sprawności, a fizjoterapię można rozpocząć niemal od razu.^[2]

Jak przebiega rehabilitacja po zabiegu?

Proces powrotu do zdrowia można podzielić na trzy fazy, które odpowiadają naturalnym etapom gojenia się tkanek.^[2] Każdy z tych okresów ma inne cele i wymaga stosowania konkretnych zaleceń, aby zapewnić bezpieczną i skuteczną regenerację.

Faza I: Ochrona i delikatna mobilizacja (0-3 tygodnie)

W pierwszych dniach po operacji najważniejsze jest kontrolowanie bólu, zmniejszanie obrzęku i ochrona gojącej się rany. W tym celu stosuje się protokół RICE, czyli odpoczynek, chłodzenie lodem, ucisk i unoszenie kończyny.^[2] Trzymanie ręki powyżej poziomu serca, na przykład na chuście trójkąтной, skutecznie zapobiega narastaniu opuchlizny.^[3] Niezbędna jest codzienna obserwacja rany i zmiana opatrunku, przy czym należy unikać jej zamoczenia aż do zdjęcia szwów.^[3] Przez około dwa tygodnie nadgarstek jest unieruchomiony w ortezie, która chroni go przed przypadkowymi ruchami.^[3] Już po 3-5 dniach od zabiegu wprowadza się pierwsze, proste ćwiczenia.^[5] Polegają one na poruszaniu w pełnym zakresie nieoperowanymi stawami (palce, łokieć, bark) oraz na wykonywaniu tak zwanych ślizgów ścięgien, które przeciwdziałają tworzeniu się zrostów.^{[2, 5]}

Faza II: Gojenie i odzyskiwanie kontroli nad ruchem (3-6 tygodni)

Ten etap rozpoczyna się zazwyczaj po usunięciu szwów.^[5] Uwaga skupia się na pracy z blizną, przywracaniu pełnej ruchomości w nadgarstku oraz zapobieganiu uwięźnięciu nerwu.^{[5, 6]} Fizjoterapeuta wprowadza techniki mobilizacji blizny, takie jak delikatny masaż i nawilżanie, a także rozpoczyna kluczowe ćwiczenia ślizgowe nerwu pośrodkowego.^{[2, 5]} Stopniowo, w granicach tolerancji bólowej, zwiększa się zakres zgięcia i wyprostu w nadgarstku. Do programu dołącza się również delikatne ćwiczenia wzmacniające chwyt, często z wykorzystaniem specjalnej masy terapeutycznej.^[2] W tym okresie ortezę nosi się już tylko w nocy.^[5]

Faza III: Wzmacnianie siły i powrót do codziennych aktywności (od 6. tygodnia)

Ostatnia faza ma na celu odzyskanie pełnej siły i wytrzymałości ręki, co pozwala na swobodny powrót do pracy i codziennych obowiązków.^[6] Ćwiczenia stają się bardziej intensywne i progresywne – pracuje się nad siłą chwytu i ścisku ze stopniowo rosnącym oporem.^{[2, 7]} Wprowadza się również ćwiczenia wzmacniające wszystkie ruchy nadgarstka, w tym obracanie przedramienia.^[8] Większość pacjentów jest w stanie w pełni korzystać z ręki już około szóstego tygodnia po operacji, jednak podstawową zasadą pozostaje unikanie czynności, które prowokują ból.^[5]

Jakie techniki terapeutyczne są stosowane?

W procesie fizjoterapii wykorzystuje się specjalistyczne metody, które pomagają rozwiązać konkretne problemy pooperacyjne i przyspieszają regenerację.

Ćwiczenia ślizgowe nerwu i ścięgien

Ćwiczenia neurodynamiczne stanowią fundament rehabilitacji po operacji cieśni. Dlaczego są tak istotne? W trakcie gojenia w kanale nadgarstka może tworzyć się tkanka bliznowata, która skleja nerw ze ścięgnami, ograniczając ich ruch.^[5] Ćwiczenia ślizgowe to precyzyjne sekwencje ruchów ręki, nadgarstka i ramienia, które zapewniają mechaniczne przesuwanie się tych struktur w ich naturalnych tunelach. To z kolei zapobiega tworzeniu się bolesnych zrostów i nawrotowi objawów.^[5]

Terapia blizny i odczulanie

Gdy rana w pełni się zagoi, blizna bywa twarda, tkliwa lub nadwrażliwa na dotyk. Terapia polega na jej regularnym masowaniu, co poprawia elastyczność i zapobiega przyrośnięciu do głębiej położonych tkanek. Jeśli problemem jest nadwrażliwość, stosuje się techniki odczulania. Proces ten polega na stopniowym przyzwyczajaniu skóry do bodźców dotykowych poprzez stymulację materiałami o różnej fakturze – od miękkiej bawełny aż po szorstkie tkaniny.^[2]

Znaczenie postawy i mobilizacji kręgosłupa szyjnego

Chociaż zespół cieśni nadgarstka jest problemem zlokalizowanym w ręce, często ma związek z napięciami w innych częściach ciała. Nerw pośrodkowy bierze swój początek w splocie ramiennym, który wychodzi z kręgosłupa szyjnego.^[9] Oznacza to, że napięte mięśnie karku czy nieprawidłowa postawa mogą wpływać na jego funkcjonowanie na całej długości.^[4] Z tego powodu kompleksowa rehabilitacja obejmuje również ćwiczenia rozluźniające i rozciągające odcinek szyjny kręgosłupa, co zapewnia swobodny przepływ impulsów nerwowych i zmniejsza ogólne napięcie w kończynie.^[9]

Co robić w przypadku powikłań?

Mimo że operacja jest zazwyczaj bardzo skuteczna, w procesie rekonwalescencji mogą pojawić się pewne trudności. Wczesne rozpoznanie problemu i podjęcie odpowiednich działań jest kluczem do ich rozwiązania.

Ból filaru nadgarstka (Pillar Pain)

To jedno z częstszych powikłań, które objawia się bólem u podstawy dłoni. Dolegliwości mogą utrzymywać się przez kilka miesięcy i utrudniać codzienne czynności.^[10] Standardowe postępowanie obejmuje fizjoterapię, w tym mobilizację stawu nadgarstkowego i ćwiczenia wzmacniające.^[11] W przypadkach, które nie reagują na tradycyjne leczenie, obiecujące wyniki przynosi frakcyjna laseroterapia CO2, która skutecznie redukuje ból, a przy tym poprawia wygląd blizny.^[10]

Ergonomia i profilaktyka na przyszłość

Operacja likwiduje skutki problemu, ale nie zawsze jego pierwotną przyczynę. Aby uniknąć nawrotów, warto wprowadzić trwałe zmiany w codziennych nawykach i środowisku pracy.

Jak prawidłowo ustawić stanowisko komputerowe?

Długotrwała praca przy komputerze to jeden z głównych czynników ryzyka. Aby zminimalizować napięcia, należy utrzymywać stawy w neutralnej pozycji.^{[12, 13]} Co to oznacza w praktyce? Nadgarstki podczas pisania powinny być proste, a nie zgięte. Kąt w łokciu powinien wynosić co najmniej 90 stopni, a ramiona należy trzymać luźno, blisko ciała.^[12] Myszka i klawiatura muszą znajdować się na tyle blisko siebie, by unikać nadmiernego wyciągania ręki.^[12] Warto też ustawić monitor na wprost, na wysokości wzroku lub nieco niżej, co zapewni prawidłową postawę głowy i szyi.^[12]

Bibliografia

1. Carpal Tunnel Release | Johns Hopkins Medicine, https://www.hopkinsmedicine.org/health/treatment-tests-and-therapies/carpal-tunnel-release
2. Post-Op Rehabilitation Guidelines – WorkSafeBC, https://www.worksafebc.com/resources/health-care-providers/guides/carpal-tunnel-release-openendoscopic?lang=en&direct
3. Zespół Cieśni Nadgarstka – zalecenia po operacji, https://neurochirurgwroclaw.com.pl/pl/page/7/Operacje/120/NERWY/134/Zalecenia_PO_OPERACJI
4. Zespół cieśni nadgarstka – ortopeda wyjaśnia – Rehasport, https://www.rehasport.pl/reka-i-nadgarstek/zespol-ciesni-nadgarstka,5219,n,4323
5. Carpal Tunnel Release Post-Op Protocol, https://med.virginia.edu/orthopaedic-surgery/wp-content/uploads/sites/242/2015/11/copy_of_CTROPENProtocolandHEP.pdf
6. Kompleksowa terapia zespołu cieśni kanału nadgarstka – REHAStudio, https://www.rehastudio.com.pl/zespol-ciesni-nadgarstka/
7. Post Carpal Tunnel Surgery: How Occupational Therapy Can Help, https://www.orthohealth.com/therapy-after-carpal-tunnel-surgery/
8. 22123o Rehab Exercises for the Hand Wrist Flyer.indd, https://www.northwell.edu/sites/northwell.edu/files/2018-07/Rehab-Exercises-for-the-Hand-Wrist-Flyer.pdf
9. ZESPÓŁ CIEŚNI NADGARSTKA – TOP 3 ćwiczenia (ciasnota nadgarstka) – YouTube, https://www.youtube.com/watch?v=i_kJL3ZxQ4U
10. Pilot Study: Evaluating Pillar Pain Outcomes Following Carpal Tunnel Release Surgery With Fractional CO2 Laser Therapy – PubMed Central, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC12490651/
11. 5 ćwiczeń na BÓL w NADGARSTKU. – YouTube, https://www.youtube.com/watch?v=JgsLl0zqXcc
12. CUergo: Computer Workstation Ergonomics Guidelines, https://ergo.human.cornell.edu/ergoguide.html
13. Ergonomics & Computer Use | University Health Services, https://uhs.princeton.edu/health-resources/ergonomics-computer-use
14. Zespół cieśni nadgarstka: przyczyny, objawy, leczenie – Meden-Inmed Sp. z.o.o, https://sklep.meden.com.pl/blog/aktualnosci/zespol-ciesni-nadgarstka