Rehabilitacja po artroskopii kolana – jak wygląda

Pierwsze dwa tygodnie: kładziemy fundamenty

Okres tuż po operacji skupia się na dwóch kluczowych zadaniach: opanowaniu naturalnej reakcji zapalnej organizmu i jak najszybszym wprowadzeniu bezpiecznego, kontrolowanego ruchu. To baza, na której zbudujesz dalsze postępy.

Jak radzić sobie z bólem i opuchlizną? Poznaj protokół R.I.C.E.

W pierwszych dniach po zabiegu standardem jest postępowanie według schematu R.I.C.E., który pomaga zminimalizować ból i obrzęk. Składa się on z czterech prostych kroków:

• Odpoczynek (Rest) – Daj tkankom czas na regenerację i chroń je przed dodatkowymi urazami.^[3]
• Lód (Ice) – Stosuj zimne okłady – najlepiej przez 20 minut, kilka razy dziennie.^[4]
• Ucisk (Compression) – Używaj bandaża elastycznego, aby ograniczyć narastanie opuchlizny.^[5]
• Uniesienie (Elevation) – Trzymaj nogę powyżej poziomu serca, co ułatwia odpływ płynów.^[6]

Stosowanie się do tych zasad może znacząco przyspieszyć gojenie.

Cel numer jeden: pełny wyprost w kolanie

W ciągu pierwszych dwóch tygodni absolutnym priorytetem jest uzyskanie i utrzymanie pełnego wyprostu w stawie (pozycji 0 stopni).^[7] Dlaczego to takie ważne? Bez niego niemożliwy jest prawidłowy chód, co z kolei prowadzi do przeciążeń w stawie rzepkowo-udowym. Co gorsza, brak pełnego wyprostu to główny czynnik ryzyka rozwoju artrofibrozy, czyli groźnego zwłóknienia stawu.^[8] Pomogą w tym proste ćwiczenia, takie jak napinanie mięśnia czworogłowego czy delikatne poruszanie rzepką.^{[5, 7]}

Dwa główne wyzwania na starcie rehabilitacji

Na wczesnym etapie powrotu do zdrowia możesz napotkać dwie istotne przeszkody: osłabienie mięśnia czworogłowego oraz wspomnianą już artrofibrozę. Oba problemy wymagają szybkiej i zdecydowanej reakcji.

Dlaczego mięsień czworogłowy „nie słucha”? Zjawisko inhibicji (AMI)

Zdarza się, że po operacji mózg „wyłącza” mięsień czworogłowy. To neurofizjologiczny odruch obronny, w którym ból i obrzęk hamują jego aktywację.^[9] Taki stan, nazywany inhibicją (AMI), prowadzi do szybkiego zaniku i osłabienia mięśnia. Jak temu zaradzić? Skuteczne okazuje się chłodzenie kolana przez 20 minut tuż przed ćwiczeniami^[10] oraz zastosowanie elektrostymulacji (NMES), która, wywołując skurcz, pomaga „przypomnieć” mięśniowi, jak ma pracować.^[11]

Artrofibroza, czyli ryzyko „zablokowania” stawu

Artrofibroza to powikłanie polegające na tworzeniu się wewnątrz stawu zrostów, które drastycznie ograniczają ruchomość. Może dotyczyć nawet 35% pacjentów po rekonstrukcji ACL.^[8] Jeśli po czterech tygodniach od zabiegu nadal nie masz pełnego wyprostu lub nie możesz zgiąć kolana do 135 stopni, należy podejrzewać ten problem.^[8] Leczenie polega na intensywnej terapii manualnej i ćwiczeniach, dlatego tak ważne jest wczesne wykrycie nieprawidłowości.^{[12, 13]}

Plan rehabilitacji dopasowany do zabiegu

Każda procedura chirurgiczna wymaga innego podejścia, ponieważ tkanki potrzebują czasu, by się zagoić. Dlatego plan powrotu do zdrowia musi być indywidualnie dopasowany.

Meniscektomia i chondroplastyka: szybszy powrót na nogi

Jeśli zabieg polegał na usunięciu fragmentu łąkotki lub oczyszczeniu chrząstki, rehabilitacja jest zazwyczaj najbardziej liberalna. Zwykle od razu możesz obciążać nogę w granicach tolerancji,^[14] a głównym celem jest jak najszybsze odzyskanie pełnego zakresu ruchu.^[15]

Szycie łąkotki: czas na ochronę

Naprawa łąkotki to zupełnie inna historia. Tutaj priorytetem jest ochrona gojącego się miejsca. Protokół jest znacznie bardziej rygorystyczny: przez 4 do 6 tygodni konieczne jest unieruchomienie w ortezie i poruszanie się o kulach bez obciążania nogi (lub z częściowym obciążeniem).^[16] W tym czasie nie wolno też zginać kolana powyżej 90 stopni, aby nie uszkodzić szwów.^[16]

Rekonstrukcja ACL: powrót do sprawności krok po kroku

Powrót do formy po rekonstrukcji więzadła krzyżowego to długi proces. Pierwsze sześć tygodni (faza I) to czas ochrony przeszczepu i walki o pełny wyprost.^[7] Następnie, między 6. a 12. tygodniem (faza II), koncentrujesz się na odbudowie siły i czucia głębokiego.^[7] Ostatni etap, od 3 do 6 miesięcy (faza III), to już bezpośrednie przygotowanie do powrotu na boisko.^[17]

Zabiegi łączone: zasada ostrożności

Co w sytuacji, gdy podczas jednej operacji wykonano kilka procedur, na przykład rekonstrukcję ACL i szycie łąkotki? W takim przypadku plan rehabilitacji zawsze musi być dostosowany do najbardziej wymagającego elementu.^[18] Oznacza to, że ochrona naprawionej łąkotki staje się priorytetem, nawet jeśli na chwilę spowolni to postępy w odbudowie siły.

Faza zaawansowana: odbudowa siły i kontroli

Gdy ból i obrzęk są już pod kontrolą, a zakres ruchu wraca do normy, czas na intensywną pracę nad odbudową pełnej sprawności.

Ćwiczenia w otwartym i zamkniętym łańcuchu kinematycznym

Silny mięsień czworogłowy to stabilne kolano. Do jego wzmocnienia wykorzystuje się dwa rodzaje ćwiczeń. Te w zamkniętym łańcuchu (np. przysiady), gdzie stopa ma kontakt z podłożem, są bezpieczniejsze na wczesnym etapie.^{[18, 19]} Z kolei ćwiczenia w otwartym łańcuchu (np. prostowanie kolana z oporem na maszynie) są bardzo skuteczne, ale trzeba je wprowadzać z rozwagą, szczególnie po rekonstrukcji ACL.^[20]

Trening czucia głębokiego a profilaktyka urazów

Uraz więzadła zaburza propriocepcję, czyli zdolność mózgu do precyzyjnego określania pozycji stawu bez kontroli wzroku.^[2] Aby ją odbudować, niezbędny jest trening równowagi, na przykład na jednej nodze czy niestabilnym podłożu. Uczysz się wtedy kontrolować oś nogi i unikać jej „uciekania” do środka (tzw. koślawości), co jest częstą przyczyną kontuzji.^[7]

Powrót do sportu: kiedy jest ten właściwy moment?

Decyzja o powrocie do gry nie powinna zależeć od kalendarza, ale od obiektywnej oceny Twojej sprawności.

Wskaźnik Symetrii Kończyn (LSI)

Do oceny gotowości służy Wskaźnik Symetrii Kończyn (LSI), który porównuje wydajność operowanej nogi ze zdrową. Wynik na poziomie 85–90% w serii testów siłowych i skocznościowych jest uznawany za zielone światło do wznowienia aktywności sportowej.^[21]

Głowa też musi być gotowa: rola psychiki

Strach przed ponownym urazem (kinezjofobia) to potężna bariera.^[22] Lęk sprawia, że podświadomie oszczędzasz operowaną nogę, co prowadzi do utrwalania złych nawyków ruchowych. Do oceny gotowości mentalnej służy specjalna skala ACL-RSI. Niski wynik często idzie w parze z gorszą biomechaniką ruchu.^[22]

Wsparcie dla regeneracji nie tylko na sali treningowej

Proces gojenia to nie tylko ćwiczenia. Równie ważna jest odpowiednia dieta. Po operacji zapotrzebowanie kaloryczne organizmu wzrasta nawet o 50%, a prawidłowe nawodnienie (minimum 2 litry płynów dziennie) jest niezbędne do transportu składników odżywczych.^[23] Dieta powinna być bogata w białko i kolagen – budulec tkanek.^{[24, 25]} Regenerację mogą również wspomóc suplementy, takie jak witamina D i kwasy Omega-3.^[26]

Czerwone flagi: kiedy pilnie skontaktować się z lekarzem?

Są objawy, których nie wolno ignorować. Skontaktuj się z lekarzem prowadzącym, jeśli zauważysz u siebie:^[1]

• Gorączkę.
• Silny, narastający ból łydki (może to być objaw zakrzepicy).
• Nadmierny wysięk lub ropną wydzielinę z rany.
• Nagłą, dużą opuchliznę nogi.
• Mocny ból, który nie mija po zażyciu leków.

Bibliografia

1. Rehabilitation Protocol for Arthroscopic Meniscal Repair – Massachusetts General Hospital, https://www.massgeneral.org/assets/mgh/pdf/orthopaedics/sports-medicine/physical-therapy/rehabilitation-protocol-for-meniscus-repair.pdf
2. Rehabilitacja po rekonstrukcji ACL – Portal Fizjoterapeuty, https://fizjoterapeuty.pl/fizjoterapia/rehabilitacja-po-rekonstrukcji-acl.html
3. RICE Method: Rest, Ice, Compression, & Elevation – Cleveland Clinic, https://my.clevelandclinic.org/health/treatments/rice-method
4. Knee Arthroscopy Exercise Guide – OrthoInfo – AAOS, https://orthoinfo.aaos.org/en/recovery/knee-arthroscopy-exercise-guide/
5. KNEE ARTHROSCOPY – POST OPERATIVE GUIDELINES YOUR PROCEDURE PAIN RELIEF SWELLING DRESSINGS CRUTCHES – Melbourne Hip and Knee, https://www.melbournehipandknee.com.au/pdf/knee-arthroscopy-rehabilitation-protocol.pdf
6. Post-op Instructions for Knee Debridement, Chondroplasty, Meniscectomy or Lateral Release – Chippewa Valley Orthopedics and Sports Medicine, https://www.cvosm.com/webfiles/fnitools/documents/mccarthy_post_op_knee_arthoscopy.pdf
7. Rehabilitacja po ACL – etapy powrotu do sportu – BodyMove Warszawa, https://bodymove.pl/rehabilitacja-po-acl-etapy-powrotu-do-sportu/
8. Jak uniknąć zrostów w kolanie po operacji – artrofibroza?, https://pro-balans.pl/jak-uniknac-zrostow-w-kolanie-po-operacji-artrofibroza/
9. How Common is Muscle Inhibition after ACL Injury? – Live4 Physical Therapy, https://www.live4pt.com/blog/how-common-is-muscle-inhibition-after-acl-injury
10. Cryotherapy and Transcutaneous Electric Neuromuscular Stimulation Decrease Arthrogenic Muscle Inhibition of the Vastus Medialis After Knee Joint Effusion – PMC, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC164304/
11. NMES User Guide ACL Injury — LIVE4 Sports Physical Therapy & Wellness Advising, https://www.live4pt.com/blog/nmes-user-guide
12. (PDF) Terapia manualna po alloplastyce stawu kolanowego u pacjenta z artropatią hemofilową w przebiegu hemofilii A – studium przypadku – ResearchGate, https://www.researchgate.net/publication/335379620_Terapia_manualna_po_alloplastyce_stawu_kolanowego_u_pacjenta_z_artropatia_hemofilowa_w_przebiegu_hemofilii_A_-_studium_przypadku
13. Artrofibroza kolana – przyczyny i leczenie, https://www.masaz-i-rehabilitacja-pruszkow.com/l/artrofibroza-kolana-przyczyny-i-leczenie/
14. Discharge Instructions Arthroscopic Meniscectomy, Chondroplasty or Debridement – Brian Forsythe MD, https://www.brianforsythemd.com/arthroscopic-meniscectomy.html
15. UVA SPORTS MEDICINE Knee Arthroscopy Rehabilitation Protocol, https://med.virginia.edu/orthopaedic-surgery/wp-content/uploads/sites/242/2021/06/Knee-Arthroscopy.pdf
16. Meniscal Repair Guideline – Sanford Health, https://www.sanfordhealth.org/-/media/org/files/medical-professionals/resources-and-education/standard-meniscal-repair-guideline.pdf
17. PROGRAM REHABILITACJI PO SZYCIU ŁĄKOTKI – Fizjoklinika, https://fizjoklinika.com/program-rehabilitacji-po-szyciu-lakotki/
18. Fizjoterapia po artroskopii kolana – dlaczego zależy od rodzaju zabiegu?, https://krzysztoftabiszewski.pl/fizjoterapia-po-artroskopii-kolana
19. Post-operative Rehabilitation Protocol Arthroscopic Knee Surgery (Partial Meniscectomy, Chondroplasty, Debridement, Cartilage Biopsy) – Mercy, https://www.mercy.net/content/dam/mercy/en/pdf/Mercy-Clinic-Orthopedics-Southfork-PT/knee-ankle-foot/Duerr-PT-Knee-Scope-Partial-meniscectomy-chondroplasty.pdf
20. Rehabilitacja po rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego – Meden-Inmed Sp. z.o.o, https://sklep.meden.com.pl/blog/aktualnosci/rehabilitacja-po-rekonstrukcji-wiezadla-krzyzowego-przedniego
21. Limb Symmetry Index – Physiopedia, https://www.physio-pedia.com/Limb_Symmetry_Index
22. Psychological Readiness to Return to Sport Is Associated With Knee Kinematic Asymmetry During Gait Following Anterior Cruciate Ligament Reconstruction | Journal of Orthopaedic & Sports Physical Therapy, https://www.jospt.org/doi/10.2519/jospt.2018.8084
23. Dieta po zabiegu ortopedycznym – Szpital Carolina, https://carolina.pl/aktualnosci/dieta-po-zabiegu-ortopedycznym/
24. 5 powodów, dlaczego warto zdrowo się odżywiać po zabiegu ortopedycznym, https://carolina.pl/aktualnosci/5-powodow-dlaczego-warto-zdrowo-sie-odzywiac-po-zabiegu-ortopedycznym/
25. ACL lubi jeść te 4 kluczowe składniki! – Fizjoterapia i Trening, https://fizjoterapiaitrening.com/acl/acl-lubi-jesc-te-4-kluczowe-skladniki/
26. Dieta przy kontuzji – wsparcie leczenia i szybka regeneracja – Blog – Biowen, https://biowen.eu/zdrowie/dieta-przy-kontuzji-jak-szybko-wrocic-do-formy/