Czym jest diatermia krótkofalowa i jak działa?

Sercem tej terapii jest pole elektromagnetyczne o częstotliwości 27,12 MHz, zatwierdzonej do celów medycznych.^[3] Co ciekawe, sama energia pola nie jest ciepłem. Zostaje ona pochłonięta przez tkanki i dopiero tam przekształca się w energię cieplną.^[3] To kluczowa różnica w porównaniu z metodami takimi jak okłady parafinowe czy lampa Sollux, które działają głównie na powierzchni ciała.^[3]

Jak powstaje ciepło w tkankach?

Warto podkreślić, że energia stosowana w diatermii nie jest promieniowaniem jonizującym, więc nie niszczy komórek.^[3] Jak zatem powstaje ciepło? Odpowiadają za to dwa główne zjawiska.

Pierwsze to drgania jonów obecnych w płynach ustrojowych pod wpływem szybko zmieniającego się pola elektrycznego.^[1] Drugi, znacznie ważniejszy mechanizm, dotyczy cząsteczek polarnych, głównie wody. Pole elektromagnetyczne, zmieniając swoją polaryzację ponad 27 milionów razy na sekundę, zmusza je do nieustannej, gwałtownej rotacji.^[3] To właśnie ten ruch generuje intensywne ciepło. Dlatego tkanki bogate w wodę i jony, jak mięśnie czy krew, nagrzewają się najmocniej, podczas gdy tłuszcz i kości absorbują energię w znacznie mniejszym stopniu.^[3]

Techniki aplikacji diatermii

Aby terapia była skuteczna, fizjoterapeuta musi dobrać odpowiednią technikę zabiegu, co pozwala na celowane ogrzewanie konkretnych struktur.

Metoda kondensatorowa

W tej technice część ciała pacjenta znajduje się między dwiema elektrodami, a tkanki działają jak izolator w polu elektrycznym.^[5] Elektrody mogą być ułożone naprzeciwko siebie, co pozwala na głębsze przegrzanie (np. stawu), lub obok siebie, co sprawdza się przy leczeniu większych, płaskich powierzchni.^[5] Ta metoda najsilniej ogrzewa skórę i tkankę tłuszczową.

Metoda indukcyjna

Tutaj wykorzystuje się pole magnetyczne generowane przez specjalny aplikator. Pole to przenika przez tkanki i wywołuje w nich prądy wirowe, które generują ciepło.^[4] Technika ta znacznie lepiej sprawdza się w ogrzewaniu głęboko położonych i dobrze uwodnionych struktur, jak mięśnie, w dużej mierze omijając powierzchniową warstwę tłuszczu.^[4]

Dwa tryby pracy: efekt termiczny i atermiczny

Urządzenia do diatermii oferują dwa tryby pracy, które wywołują w organizmie odmienne reakcje.

Tryb ciągły (działanie termiczne)

Ciągłe dostarczanie energii prowadzi do znacznego wzrostu temperatury w tkankach. Wywołuje to szereg korzystnych efektów: rozszerzenie naczyń krwionośnych, co poprawia odżywienie tkanek,^[3] podniesienie progu bólu,^[3] zmniejszenie napięcia mięśniowego, a także zwiększenie elastyczności kolagenu, co pomaga zwalczać sztywność stawów.^[3]

Tryb impulsowy (działanie atermiczne)

W tym trybie, znanym jako „Terapuls”, energia jest dostarczana w krótkich, mocnych impulsach, oddzielonych dłuższymi przerwami. Pozwala to uniknąć ogólnego wzrostu temperatury.^[7] Uważa się, że jego działanie polega na przywracaniu prawidłowego potencjału elektrycznego błon komórkowych, co normalizuje ich funkcje.^[7] W praktyce przekłada się to na działanie przeciwzapalne, przeciwobrzękowe, przyspieszenie wchłaniania krwiaków oraz stymulację procesów regeneracyjnych.^[7]

Dobór odpowiedniej dawki

Kluczem do sukcesu i bezpieczeństwa jest właściwe dawkowanie. W trybie ciągłym dawkę dobiera się na podstawie odczuć cieplnych pacjenta, stosując czterostopniową skalę:^[6]

• Dawka I: Brak odczucia ciepła.^[6]
• Dawka II: Minimalne, ledwo wyczuwalne ciepło.^[6]
• Dawka III: Wyraźne, przyjemne ciepło.^[6]
• Dawka IV: Silne ciepło, ale bez uczucia bólu.^[6]

W stanach ostrych stosuje się niższe dawki (I i II), a w przewlekłych wyższe (III i IV), aby intensywnie przegrzać tkanki.^[6] W trybie impulsowym sprawa jest bardziej złożona, a dawkę określa się na podstawie średniej mocy, wynikającej z precyzyjnych ustawień parametrów aparatu.^[8]

Główne wskazania do zabiegu

Kiedy więc stosuje się diatermię krótkofalową? Jej zastosowanie jest bardzo szerokie i obejmuje schorzenia w obrębie układu ruchu, takie jak:^[1]

• Choroby zwyrodnieniowe stawów i kręgosłupa,
• Reumatoidalne zapalenie stawów (w okresie remisji),
• Zapalenia okołostawowe, pochewek ścięgnistych i kaletek,
• Stany pourazowe (skręcenia, naciągnięcia mięśni),
• Bóle i wzmożone napięcie mięśniowe.

Terapia znajduje też zastosowanie w neurologii, na przykład w leczeniu nerwobóli i rwy kulszowej,^[1] oraz w leczeniu przewlekłych stanów zapalnych niektórych narządów wewnętrznych (np. zatok czy pęcherza moczowego).^[12]

Zasady bezpieczeństwa

Jak każda terapia, diatermia wymaga ścisłego przestrzegania zasad bezpieczeństwa. Istnieje szereg przeciwwskazań, o których należy bezwzględnie pamiętać. Zabieg jest zabroniony u pacjentów z rozrusznikiem serca, pompą insulinową, u kobiet w ciąży oraz u osób z chorobą nowotworową.^[10] Nie wykonuje się go również w okolicy oczu i metalowych implantów (choć przy trybie impulsowym o niskiej mocy bywa to dopuszczalne).^[2]

Przed zabiegiem pacjent musi usunąć wszystkie metalowe przedmioty, a jego skóra musi być czysta i sucha.^[10] Również terapeuta powinien zachować bezpieczną odległość od pracującego urządzenia.^[13] Największym ryzykiem jest oparzenie, do którego może dojść na skutek obecności metalu, wilgoci na skórze lub zastosowania zbyt dużej mocy.^[10]

Diatermia na tle innych metod fizykoterapii

Jak diatermia krótkofalowa wypada na tle innych popularnych zabiegów? Wyróżnia ją przede wszystkim zdolność do głębszej penetracji i równomiernego ogrzewania dużych obszarów ciała, czego nie oferują na przykład ultradźwięki czy laseroterapia.^[11] W odróżnieniu od magnetoterapii, która nie wywołuje efektu cieplnego, diatermia jest terapią opartą na intensywnym cieple generowanym w głębi tkanek.

Co na to badania naukowe?

Ocena skuteczności diatermii nie jest jednoznaczna. Choć w praktyce klinicznej obserwuje się pozytywne efekty, wiele badań naukowych ma wady metodologiczne, co utrudnia wyciąganie wiążących wniosków.^[14] Problemem jest przede wszystkim brak standaryzacji protokołów zabiegowych.^[15] Mimo to, niektóre analizy potwierdzają jej skuteczność w łagodzeniu bólu, zwłaszcza gdy wywołany jest odczuwalny efekt cieplny.^[9] Potrzebne są jednak dalsze, dobrze zaprojektowane badania, aby precyzyjnie określić rolę diatermii we współczesnej fizykoterapii.

Bibliografia

1. Diathermy: Meaning, Types & Benefits – Cleveland Clinic, https://my.clevelandclinic.org/health/treatments/24926-diathermy
2. Shortwave Diathermy | Athletic Training & Sports Health Care, https://journals.healio.com/doi/10.3928/19425864-20150707-03
3. Shortwave Diathermy: Actualization – Austin Publishing Group, https://austinpublishinggroup.com/physical-medicine/fulltext/pmr-v9-id1197.php
4. Shortwave Diathermy2 | PDF | Electromagnetic Induction | Inductor – Scribd, https://www.scribd.com/presentation/754940814/Shortwave-Diathermy2
5. Chapter-10 Deep Heat Therapy – JaypeeDigital | eBook Reader, https://www.jaypeedigital.com/eReader/chapter/9788180616204/ch10
6. DIATHERMY, https://webstor.srmist.edu.in/web_assets/srm_mainsite/files/downloads/unit_3_diathermy.pdf
7. Pulsed Shortwave Therapy – Physiopedia, https://www.physio-pedia.com/Pulsed_Shortwave_Therapy
8. Pulsed Shortwave | Electrotherapy On Th, https://www.electrotherapy.org/pulsed-shortwave
9. Effectiveness of thermal and athermal short-wave diathermy for the …, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22659070/
10. Physiotherapists’ Understanding of Shortwave Diathermy Contraindications: A Questionnaire Survey – PMC, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10312352/
11. Low-Watt Pulsed Shortwave Diathermy and Metal-Plate Fixation of the Elbow – Human Kinetics Journals, https://journals.humankinetics.com/previewpdf/journals/ijatt/9/5/article-p28.xml
12. Diathermy: Types, Procedure, and Benefits – Healthline, https://www.healthline.com/health/diathermy
13. Shortwave Diathermy Treatment Guide | PDF | Nature – Scribd, https://www.scribd.com/document/347146179/ch10-swd-app-fmt-7
14. Effectiveness of thermal and athermal short-wave diathermy for the management of knee osteoarthritis: A systematic review and meta-analysis | Request PDF – ResearchGate, https://www.researchgate.net/publication/225097046_Effectiveness_of_thermal_and_athermal_short-wave_diathermy_for_the_management_of_knee_osteoarthritis_A_systematic_review_and_meta-analysis
15. Short-wave diathermy in patients with chronic low back pain: a systematic review – SciSpace, https://scispace.com/pdf/short-wave-diathermy-in-patients-with-chronic-low-back-pain-4r06ujhe4e.pdf